5 Forces Là Gì? Lợi Ích Khi Dùng Mô Hình 5 Forces

Mô hình 5 Forces được ứng dụng trong kinh doanh để giúp các doanh nghiệp có góc nhìn toàn cảnh về những yếu tố cạnh tranh trên thị trường. Nhờ đó, họ có thể đưa ra những chiến lược kinh doanh để đối phó với những thách thức và giữ vững vị thế của mình.

Trong bài viết sau, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu mô hình 5 Forces là gì? được ứng dụng như thế nào và ưu điểm vượt trội của nó. Cùng bắt đầu thôi!

Mô hình 5 Forces là gì?

Dù đã ra mắt công chúng đến nay hơn 40 năm, mô hình 5 Forces vẫn đang là một trong những mô hình được sử dụng phổ biến trong kinh doanh.

Khái niệm

Mô hình 5 Forces là gì? Mô hình 5 Forces hay 5 Forces Porter là một mô hình phân tích kinh doanh dùng để xác định và phân tích 5 áp lực cạnh tranh của một doanh nghiệp.

Dựa trên phân tích 5 Forces, các doanh nghiệp sẽ xác định được khả năng cạnh tranh của mình trong ngành và hoạch định chiến lược kinh doanh phù hợp.

Mô hình này được giới thiệu lần đầu bởi giáo sư kinh tế Michael Porter của Đại học Harvard vào năm 1979. Ông là chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực cố vấn chiến lược cạnh tranh và từng cố vấn cho nhiều nguyên thủ quốc gia như Hoa Kỳ, Anh, Singapore,… Vị giáo sư lỗi lạc cũng được xếp vào danh sách “50 bộ óc quản trị có ảnh hưởng nhất thế giới” cùng Philip Kotler – “cha đẻ” của marketing hiện đại.

5 áp lực cạnh tranh (5 Forces)

Michael Porter đã xác định 5 áp lực không thể phủ nhận trong mỗi thị trường và ngành công nghiệp trên thế giới. Sau đây, chúng ta sẽ cùng xem xét chi tiết 5 áp lực hay 5 forces là gì.

Quyền lực của nhà cung cấp (Power of Suppliers)

Yếu tố này hàm ý về sức mạnh mà các nhà cung cấp trong ngành nắm giữ. Họ là những người có thể tác động đến giá cả, chất lượng sản phẩm, thời gian giao hàng và các yếu tố liên quan khác. Những nhà cung cấp có thể thay đổi mức giá và các điều kiện giao hàng, ảnh hưởng đến quá trình sản xuất của doanh nghiệp. Từ đó, họ tác động đến khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trong ngành.

Ví dụ như khi nhà cung cấp tăng giá nguyên vật liệu, chi phí giá vốn tăng buộc doanh nghiệp phải tăng giá sản phẩm. Khi giá cả tăng cao, khách hàng sẽ cân nhắc đến việc mua hàng ở một nơi khác nếu giá thấp hơn và chất lượng tương đương.

Quyền lực của khách hàng (Power of Buyers)

Người tiêu dùng hay khách hàng là đối tượng mà doanh nghiệp cần phải đáp ứng nhu cầu của họ. Khách hàng là người đưa ra những yêu cầu về chất lượng sản phẩm dịch vụ, giá cả và những tiêu chuẩn khác. Số lượng người mua càng ít so với người bán thì quyền lực của khách hàng càng lớn. Giả sử như chỉ có 1 khách hàng duy nhất nhưng có nhiều bên bán, thì khách hàng có quyền lực tuyệt đối.

Khi thị hiếu của khách hàng thay đổi, các doanh nghiệp buộc phải thích nghi nhanh chóng và tạo ra sản phẩm đáp ứng được yêu cầu của họ. Chẳng hạn như những năm gần đây nhiều người dùng ưa chuộng các sản phẩm thân thiện với môi trường, các chuỗi cửa hàng F&B cũng bắt đầu đổi sang dùng ống hút sinh học hay ly giấy bảo vệ môi trường.

Cạnh tranh với đối thủ cùng ngành (Industry Rivalry)

Sự cạnh tranh khốc liệt giữa các đối thủ trong cùng một ngành là một áp lực đối với doanh nghiệp. Sức mạnh cạnh tranh giữa các doanh nghiệp cùng ngành có thể được đo lường bởi nhiều yếu tố như số lượng đối thủ, khả năng nghiên cứu và phát triển, quy mô sản xuất, sức mạnh tài chính… Các đối thủ cạnh tranh mạnh mẽ có thể ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trong ngành.

Các đối thủ cạnh tranh mạnh mẽ có thể ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trong ngành. Ngoài ra, khi một ngành có càng nhiều doanh nghiệp cung cấp các sản phẩm, dịch vụ giống nhau thì sức hấp dẫn của ngành đó sẽ giảm đi.

Cạnh tranh với đối thủ mới

Yếu tố này xem xét đến khả năng các công ty mới hoặc các đối thủ tiềm năng gia nhập ngành. Ngành càng hấp dẫn sẽ càng thu hút nhiều đối thủ mới. Nếu đối thủ cạnh tranh mới có quy mô kinh doanh lớn, nguồn lực tài chính dồi dào, chi phí sản xuất thấp, họ có thể tạo ra sức ép cạnh tranh lớn và giảm lợi nhuận của các công ty hiện tại.

Tuy nhiên, một số ngành có rào cản gia nhập tương đối khó chẳng hạn như cần có bằng sáng chế hoặc quyền sở hữu trí tuệ,… Một ngành công nghiệp có các rào cản gia nhập khắt khe sẽ là lợi thế cho các công ty hiện tại trong ngành đó. Nhưng nếu đối thủ cạnh tranh mới có thể dễ dàng tiếp cận thị trường thì vị thế của các công ty hiện tại có thể bị suy yếu đáng kể.

Sản phẩm thay thế

Những sản phẩm hoặc dịch vụ thay thế có thể ảnh hưởng đến sự tồn tại của các doanh nghiệp trong ngành. Chẳng hạn như trào lưu sử dụng ống hút sinh học thay vì ống hút nhựa sẽ khiến các doanh nghiệp sản xuất ống hút nhựa giảm doanh số. Hay các nền tảng phát sóng trực tuyến như Netflix có thể khiến các cửa hàng băng đĩa truyền thống ít được ưa chuộng hơn.

Ví dụ về mô hình 5 Forces

Để bạn có thể hiểu hơn về mô hình 5 Forces, sau đây chúng ta sẽ cùng phân tích mô hình 5 lực lượng cạnh tranh với đối tượng là Coca Cola.

Cạnh tranh với đối thủ cùng ngành

Chúng ta đều biết hai Coca Cola và Pepsi là kình địch trong nhiều năm liền. Tuy rằng trong cùng ngành cũng có nhiều thương hiệu khác nhưng Pepsi là đối thủ lớn nhất mà Coca Cola phải dè chừng.

Mối đe dọa từ đối thủ mới

Ngành công nghiệp thức uống giải khát có một số “rào cản gia nhập” như đòi hỏi chi phí sản xuất và marketing cao. Ngoài ra, các doanh nghiệp mới cũng sẽ mất nhiều thời gian để xây dựng thương hiệu và khách hàng trung thành.

Quyền lực của nhà cung cấp

Quyền lực của nhà cung cấp trong trường hợp này là rất yếu. Bởi Coca Cola có thể dễ dàng thay đổi từ nhà cung cấp này sang nhà cung cấp khác, nhưng không có nhà cung cấp nào lại từ chối hợp tác với Coca Cola.

Quyền lực của khách hàng

Sức mạnh của khách hàng trong trường hợp Coca Cola là thấp. Số lượng khách hàng của nhãn hàng là rất lớn và trải rộng trên toàn cầu chứ không tập trung ở một thị trường hay khu vực cụ thể nào.

Mối đe dọa từ sản phẩm thay thế

Sản phẩm thay thế chính của sản phẩm từ Coca Cola là đồ uống được sản xuất bởi Pepsi. Số lượng sản phẩm thay thế lớn và có chất lượng tương đương khiến mối đe dọa về sản phẩm thay thế của Coca Cola rất cao.

Tầm quan trọng của mô hình 5 Forces là gì?

Mỗi mô hình đều có những điểm vượt trội và hạn chế riêng, vậy đâu là những điểm vượt trội cũng như hạn chế của mô hình 5 Forces là gì?

Ưu điểm của mô hình Porter 5 Forces

Phân tích ngành hiệu quả

Môi trường kinh doanh của doanh nghiệp bao gồm nhiều yếu tố khác biệt. Tuy nhiên mô hình của Porter đã khái quát được những áp lực cạnh tranh chính và cung cấp một phương pháp phân tích ngành toàn diện. Với phân tích 5 áp lực cạnh tranh, các doanh nghiệp có cái nhìn tổng thể về môi trường cạnh tranh ngành và dựa trên đó để lập kế hoạch kinh doanh hiệu quả hơn.

Đánh giá khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp

“Biết người biết ta trăm trận trăm thắng” – Không chỉ hiểu biết về thị trường hay đối thủ mà doanh nghiệp cũng cần hiểu được những điểm mạnh và điểm yếu của chính mình. Từ đó, doanh nghiệp có thể đưa ra nhận xét về vị thế cạnh tranh của mình và chủ động đưa ra những chiến lược kinh doanh phù hợp.

Tính ứng dụng cao

Tính ứng dụng cao của 5 Forces đề cập đến khả năng ứng dụng trong một ngành hoặc lĩnh vực lẫn khả năng thích ứng với thời đại. Dù đã 40 năm trôi qua nhưng mô hình này vẫn đang là một công cụ hữu ích và được sử dụng rộng rãi trong nhiều ngành nghề khác nhau.

Quản lý rủi ro

Phân tích theo mô hình 5 Forces giúp doanh nghiệp nhìn thấy những nguy cơ tiềm tàng và đưa ra những phương án dự phòng để không bị đào thải. Chẳng hạn như Apple mua chip từ Intel trong quá trình sản xuất iPhone. Intel có thể tận dụng điều này để tăng giá bán hoặc thay đổi điều khoản hợp đồng. Vậy Apple nên làm gì?

Lúc này, Apple có thể đưa ra những biện pháp phòng ngừa rủi ro từ nhà cung cấp như đầu tư vào một công ty linh kiện hoặc tìm kiếm nhà cung cấp khác để đảm bảo nguồn cung. Ngoài ra, Apple cũng có thể cân nhắc tự sản xuất linh kiện tuy nhiên phương án này đòi hỏi vốn khá lớn.

Xác định thị trường tiềm năng

Các doanh nghiệp cũng thường sử dụng mô hình 5 Forces để xem xét có nên gia nhập một thị trường hoặc một ngành nào đó hay không. Nếu như thị trường không có quá nhiều đối thủ và doanh nghiệp có khả năng đáp ứng những tiêu chuẩn đầu vào để gia nhập ngành thì họ sẽ quyết định tham gia.

Hạn chế của mô hình 5 Forces là gì?

Mặc dù được sử dụng rộng rãi nhưng mô hình này vẫn có những hạn chế nhất định và không thể ứng dụng được trong một số trường hợp.

Chỉ tập trung vào yếu tố cạnh tranh

Vì chỉ tập trung vào môi trường cạnh tranh nên mô hình này không cân nhắc đến những yếu tố khác như tình hình chính trị, xã hội hay pháp lý như mô hình PESTEL. Do đó, mô hình này có thể bỏ sót những yếu tố quan trọng khác cũng đang ảnh hưởng đến sự cạnh tranh trong ngành.

Không có khả năng dự đoán

Mô hình 5 áp lực cạnh tranh chỉ có thể được sử dụng ở hiện tại và không thể được sử dụng trong tương lai hay các kế hoạch dài hạn. Là một mô hình tĩnh, nó có thể cung cấp bức tranh toàn cảnh nhưng chỉ đúng ở một thời điểm nhất định vì thị trường luôn thay đổi mỗi ngày, ví dụ như công nghệ.

Bỏ qua môi trường nội bộ

5 Forces tập trung vào những yếu tố bên ngoài doanh nghiệp mà không hỗ trợ đánh giá nội bộ doanh nghiệp. Vì vậy, các doanh nghiệp nên sử dụng mô hình 5 Forces kết hợp với những mô hình khác như SWOT hay PESTEL để có những góc nhìn đa chiều về doanh nghiệp.

Những câu hỏi thường gặp về công cụ 5 Forces

Lời kết

Bài viết trên đã giúp bạn hiểu rõ mô hình 5 Forces là gì? những yếu tố cấu thành và đặc điểm của nó. Hy vọng Miko Tech đã mang đến cho bạn những thông tin hữu ích và hẹn gặp lại ở những bài viết sau.