Tỉ lệ vàng là gì? Từ những bức tranh kỳ diệu của Leonardo da Vinci đến kiến trúc độc đáo của Taj Mahal, tỉ lệ vàng đã chứng tỏ sức ảnh hưởng mạnh mẽ của nó trong những tác phẩm nghệ thuật, kiến trúc và thiết kế. Trong bài viết sau, Miko Tech sẽ giải thích cho bạn tỷ lệ vàng là gì và cách mà tỷ lệ này được ứng dụng trong thực tế.
Tỉ lệ vàng là gì?
Tỉ lệ vàng (hay Golden ratio) xuất hiện khi một đoạn thẳng được chia thành hai phần (phần a và phần b), trong đó đoạn dài hơn (phần a) chia cho đoạn ngắn hơn (phần b) sẽ bằng tổng chiều dài của cả hai đoạn (a+b) chia cho đoạn dài hơn ban đầu (phần a). Kết quả của phép tính này là một số vô tỷ và xấp xỉ với con số 1,618.
Tỉ lệ vàng là một tỷ lệ số học đặc biệt được sử dụng trong thiết kế nghệ thuật, kiến trúc và nhiều lĩnh vực khác.Tỉ lệ vàng được biểu diễn bằng ký hiệu ϕ (phi), là một tỷ lệ tự nhiên xuất hiện trong nhiều hiện tượng và cấu trúc trong tự nhiên, nghệ thuật, kiến trúc và toán học.
Trong nghệ thuật, kiến trúc, và thiết kế, tỉ lệ vàng thường được sử dụng để tạo ra các tỷ lệ hài hòa và đẹp mắt. Golden ratio cũng xuất hiện trong nhiều hiện tượng tự nhiên, như trong cấu trúc của các loại hoa, vỏ sò và các quy luật hình học của một số hệ thống tự nhiên.
Lịch sử của tỉ lệ vàng
Lần đầu tiên tỉ lệ vàng được đề cập đến là vào khoảng năm 300 trước Công nguyên trong cuốn “Elements” của Euclid, một tác phẩm kinh điển về toán học và hình học của Hy Lạp cổ đại. Euclid và các nhà toán học thời kỳ đầu khác như Pythagoras đã nhận ra tỉ lệ này, nhưng họ không gọi nó là tỉ lệ vàng.
Tuy nhiên, mãi đến thế kỷ thứ 13, nhà toán học người Ý Leonardo Fibonacci mới phát hiện ra mối liên hệ giữa tỷ lệ vàng và dãy số Fibonacci. Dãy số Fibonacci là một dãy số bắt đầu bằng 0 và 1, mỗi số tiếp theo là tổng của hai số trước đó. Khi chia hai số liên tiếp trong dãy Fibonacci, tỷ lệ sẽ càng gần với tỷ lệ vàng khi dãy số tiến về vô cùng.
Năm 1509, nhà toán học người Ý Luca Pacioli xuất bản cuốn sách “De divina proportione” cùng với hình minh họa của Leonardo da Vinci, tôn vinh tỉ lệ này như một tỉ lệ thần thánh đại diện cho sự đơn giản và trật tự. Kể từ đó, tỉ lệ vàng trở nên nổi tiếng trong giới toán học và thiết kế. Trong nhiều thế kỷ kể từ khi Pacioli xuất bản sách, nhiều người đồng tình rằng tỉ lệ vàng mang lại cảm giác rất dễ chịu cho mắt.
Có ý kiến cho rằng sở dĩ chúng ta cảm thấy tỉ lệ vàng hài hòa về mặt thẩm mỹ là bởi vì nó rất phổ biến trong thế giới tự nhiên. Tỷ lệ vàng có thể được tìm thấy trong nhiều bộ phận của cơ thể con người. Chẳng hạn như tỷ lệ giữa chiều dài và chiều rộng của khuôn mặt, tỷ lệ giữa chiều dài cánh tay và chiều dài cơ thể. Tỉ lệ vàng cũng xuất hiện trong hình dáng của vũ trụ, hoa, tâm bão và nhiều sự vật, hiện tượng tự nhiên khác.
Lịch sử của tỷ lệ vàng còn nhiều tranh cãi, nhưng nhiều nhà nghiên cứu cho rằng nó đã được sử dụng từ thời cổ đại. Một số bằng chứng cho thấy tỷ lệ vàng đã được sử dụng trong các kim tự tháp Ai Cập, đền Parthenon ở Hy Lạp và các công trình kiến trúc cổ đại khác. Vào thời kỳ Phục Hưng, tỷ lệ vàng được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi bởi các nghệ sĩ và kiến trúc sư như Leonardo da Vinci, Luca Pacioli và Michelangelo.
Ứng dụng của tỉ lệ vàng trong thực tế
Golden ratio không chỉ là một khái niệm toán học hay hình học thuần túy, mà còn có rất nhiều ứng dụng thực tiễn trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Từ thời cổ đại, con người đã nhận ra sự xuất hiện của tỷ lệ vàng trong tự nhiên và áp dụng nó vào nghệ thuật, kiến trúc và thiết kế.
Tỉ lệ vàng trong hội họa
Tỷ lệ vàng đã được sử dụng để tạo ra sự cân đối và thẩm mỹ trong các tác phẩm nghệ thuật. Một trong những ví dụ nổi tiếng nhất về tỷ lệ vàng là tuyệt tác “Bữa Tiệc Ly” (Last Supper) của Leonardo da Vinci, được vẽ từ năm 1495 đến 1498.
Trong hình trên, chúng ta có thể thấy Da Vinci đã sử dụng công thức tỷ lệ vàng xuyên suốt bức tranh, áp dụng nó ở nhiều vị trí khác nhau để tạo ra một cảnh toàn cảnh với trật tự và sự hài hòa toán học ẩn sâu bên dưới. Da Vinci đã thể hiện sự hiểu biết của mình về tỷ lệ vàng trong nhiều tác phẩm nghệ thuật khác, bao gồm “Truyền tin” (1472-1476), “Người Vitruvian” (1490) và có lẽ là cả “Mona Lisa” (1503-1509).
Tỉ lệ vàng trong kiến trúc
Tỷ lệ vàng, hay còn gọi là “Golden Ratio” hoặc “Divine Proportion” đã có ứng dụng quan trọng trong lĩnh vực kiến trúc từ hàng thế kỷ trước đến hiện đại. Nó được sử dụng để tạo ra sự cân đối và thẩm mỹ trong các công trình kiến trúc, từ các tòa nhà lớn đến các chi tiết nhỏ trong thiết kế.
Một ví dụ nổi tiếng về sự sử dụng tỉ lệ vàng trong kiến trúc là Parthenon, ngôi đền cổ Hy Lạp tại Athens. Chiều dài, chiều rộng và chiều cao của Parthenon được xác định bằng tỉ lệ vàng, tạo ra một sự cân đối hài hòa và đạt mức độ thẩm mỹ đáng kinh ngạc. Tỷ lệ vàng cũng được áp dụng trong việc xác định vị trí các cột và các chi tiết trang trí trong kiến trúc của đền.
Ngoài ra, tỉ lệ vàng cũng được sử dụng trong thiết kế tòa nhà, từ bố cục tổng thể cho đến các chi tiết như cửa sổ, cánh cửa và các yếu tố trang trí. Tỷ lệ vàng không chỉ được áp dụng trong kiến trúc cổ điển mà còn trong kiến trúc hiện đại. Sử dụng tỉ lệ vàng giúp tạo ra sự cân đối và sự hài hòa mà mắt người nhìn tự nhiên cảm nhận và tạo ra một trải nghiệm thẩm mỹ tuyệt vời.
Tỷ lệ vàng trong thiết kế đồ họa
Tỷ lệ vàng có thể được áp dụng trong thiết kế đồ họa để chia tỷ lệ và tạo ra một sự cân đối và sự hài hòa mắt người nhìn tự nhiên cảm nhận. Thông thường, tỉ lệ vàng được sử dụng cho 4 mục đích chính:
Chia bố cục
Bạn có thể sử dụng tỷ lệ vàng để xác định layout cho các thiết kế, chẳng hạn như giao diện website. Nếu áp dụng tỷ lệ vàng vào bố cục website, bạn có thể dễ dàng xác định vị trí đặt nội dung quan trọng nhất sẽ là phần có diện tích lớn nhất. Tỷ lệ vàng sẽ gợi ý kích thước và vị trí phù hợp của các khu vực này, giúp người dùng nhanh chóng nắm bắt thông tin chính và tương tác hiệu quả với giao diện.
Tỉ lệ vàng trong nhiếp ảnh
Để áp dụng tỉ lệ vàng khi cắt hình ảnh, bạn có thể sử dụng một khung hình theo tỉ lệ vàng, sau đó cắt hình ảnh theo kích thước của khung đó. Tỷ lệ vàng được xác định bởi tỷ lệ giữa độ dài và chiều rộng của khung. Bạn có thể áp dụng tỉ lệ vàng bằng cách nhân hoặc chia kích thước của hình ảnh với một số gần bằng tỷ lệ vàng (khoảng 1.618) để tạo ra kích thước cắt phù hợp.
Ví dụ, nếu bạn muốn cắt hình ảnh theo tỉ lệ vàng, bạn có thể nhân chiều rộng của hình ảnh với 1.618 để xác định chiều rộng của khung, sau đó cắt hình ảnh theo kích thước đó. Tương tự, bạn có thể nhân chiều cao của hình ảnh với 1.618 để xác định chiều cao của khung.
Tính tỉ lệ văn bản
Tỷ lệ vàng không chỉ hữu ích trong việc chia bố cục mà còn giúp bạn chọn kích thước font phù hợp cho tiêu đề và nội dung trên website, landing page, bài đăng blog, thậm chí cho các ấn phẩm.
Hãy bắt đầu với kích thước font nội dung chính của bạn, giả sử là 12px. Để tạo sự cân bằng hài hòa theo tỷ lệ vàng, bạn chỉ cần nhân 12 với 1.618 (giá trị xấp xỉ của tỷ lệ vàng). Kết quả là 19.416, nghĩa là kích thước hợp lý cho tiêu đề sẽ là 19px hoặc 20px. Ngược lại, nếu bạn đã có kích thước tiêu đề là 25px, bạn có thể chia 25 cho 1.618 để tìm kích thước phù hợp cho nội dung chính, nghĩa là khoảng 15 hoặc 16px.
Thiết kế logo
Bạn có thể sử dụng tỷ lệ vàng để xác định kích thước của các phần tử trong logo. Ví dụ, biểu tượng logo có thể được thiết kế sao cho chiều cao và chiều rộng của nó tỉ lệ với nhau theo tỷ lệ vàng. Tỉ lệ vàng cũng có thể được sử dụng để tạo ra các điểm nhấn trong logo. Bằng cách áp dụng tỷ lệ vàng cho các yếu tố đặc biệt hoặc các phần tử chính của logo, bạn có thể tạo ra sự cân đối và hài hòa cho thiết kế.
Tỉ lệ vàng khuôn mặt
Tỉ lệ vàng khuôn mặt thường được xem là một yếu tố quan trọng trong việc đánh giá vẻ đẹp của một khuôn mặt. Theo quan điểm này, một khuôn mặt có tỷ lệ vàng khuôn mặt gần như hoàn hảo được coi là hài hòa và thu hút mắt hơn.
Điều này đã được áp dụng trong nhiều lĩnh vực như nghệ thuật, thiết kế mặt nạ và thậm chí trong phẫu thuật thẩm mỹ để tạo nên sự cân đối và hài hòa cho khuôn mặt.
Để tính tỷ lệ vàng cho khuôn mặt, bạn có thể sử dụng phương pháp đo các phần của khuôn mặt và so sánh tỷ lệ giữa chúng. Dưới đây là một phương pháp phổ biến để tính tỷ lệ vàng cho khuôn mặt:
- Bước 1: Đo chiều dài của khuôn mặt: Bắt đầu bằng việc đo chiều dài của khuôn mặt từ trán đến cằm. Ghi lại giá trị đo này.
- Bước 2: Chia khuôn mặt thành các phần: Tiếp theo, chia khuôn mặt thành các phần theo các điểm chiến lược. Các điểm thường được sử dụng bao gồm đường mắt, đường mũi, đường miệng và đường cằm.
- Bước 3: Đo chiều dài các phần: Đo chiều dài của từng phần khuôn mặt được chia. Ví dụ: đo chiều dài từ đỉnh trán đến điểm chia ở đường mắt, từ điểm chia ở đường mắt đến đỉnh mũi, từ đỉnh mũi đến đường chia ở đường miệng và từ đường chia ở đường miệng đến cằm. Ghi lại các giá trị đo này.
- Bước 4: Tính toán tỷ lệ: Tính tỷ lệ giữa các phần khuôn mặt bằng cách chia các giá trị đo được trong bước 3. Ví dụ: chiều dài từ đỉnh trán đến điểm chia ở đường mắt chia cho chiều dài từ điểm chia ở đường mắt đến đỉnh mũi, chiều dài từ đỉnh mũi đến đường chia ở đường miệng chia cho chiều dài từ đường chia ở đường miệng đến cằm.
- Bước 5: So sánh tỷ lệ: So sánh tỷ lệ giữa các phần đã tính toán với con số vàng (khoảng 1,618). Nếu tỷ lệ gần bằng con số vàng, có thể nói rằng khuôn mặt có tỷ lệ vàng hoặc gần hoàn hảo.
Lưu ý rằng việc tỉ lệ khuôn mặt vàng chỉ là một phương pháp định lượng khái quát. Sự đẹp của một khuôn mặt không chỉ phụ thuộc vào tỷ lệ vàng mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như đường nét, đặc điểm cá nhân, và cảm nhận thẩm mỹ của mỗi người.
Tổng kết
Tỉ lệ vàng là một tỷ lệ đặc biệt xuất hiện trong tự nhiên và được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là thiết kế. Với bài viết trên, bạn đã biết được tỉ lệ vàng là gì cũng như những ứng dụng của nó trong lĩnh vực sáng tạo. Hy vọng Miko Tech đã cung cấp cho bạn những thông tin giá trị và đừng quên chia sẻ bài viết nếu bổ ích nhé!
Ý Nhi tốt nghiệp Đại học Kinh tế TP.HCM và có hơn 2 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực sáng tạo nội dung. Trong quá trình làm việc, Ý Nhi có kinh nghiệm sáng tạo nội dung trong nhiều lĩnh vực như công nghệ, thể thao điện tử, marketing, SEO,…