Trojan là gì? Virus Trojan (hay Trojan Horse) là một trong những loại phần mềm độc hại nguy hiểm nhất, có thể xâm nhập vào máy tính của bạn mà không hề hay biết. Không giống như virus thông thường, Trojan không tự nhân bản nhưng cho phép tin tặc kiểm soát thiết bị, đánh cắp dữ liệu cá nhân, thậm chí phá hủy hệ thống. Vậy Trojan hoạt động như thế nào và làm thế nào để phòng tránh hiệu quả?
Trojan là gì?
Trojan, hay còn gọi là Trojan Horse, là một loại phần mềm độc hại (malware) được ngụy trang dưới dạng một chương trình hoặc tệp tin vô hại nhằm xâm nhập trái phép vào thiết bị của người dùng.
Trojan thường được ngụy trang dưới dạng các chương trình hoặc tệp tin vô hại, chẳng hạn như trò chơi, ứng dụng hoặc tài liệu. Khi người dùng tải xuống hoặc cài đặt các tệp tin này, Trojan sẽ bí mật cài đặt vào hệ thống và thực hiện các hành động độc hại. Một khi đã xâm nhập vào hệ thống, tin tặc có thể đánh cắp dữ liệu, kiểm soát thiết bị, hoặc gây hại đến hệ thống máy tính.
Trojan có thể xâm nhập vào máy tính thông qua các đường dẫn như:
- Email giả mạo có chứa tệp đính kèm độc hại.
- Phần mềm bẻ khóa, ứng dụng miễn phí từ nguồn không rõ ràng.
- Quảng cáo độc hại (malvertising) trên các trang web không an toàn.
- Các liên kết giả mạo lừa người dùng tải xuống file nguy hiểm.
Cách hoạt động của Trojan
Đầu tiên, Trojan có thể được phát tán thông qua email lừa đảo, liên kết độc hại, tệp đính kèm (ví dụ như PDF, Word, Excel), hoặc tải phần mềm giả mạo từ các trang web không đáng tin cậy. Khi người dùng tải xuống và chạy file chứa Trojan, phần mềm độc hại này sẽ bắt đầu cài đặt vào hệ thống mà không có sự đồng ý của người dùng.
Khi đã được cài đặt thành công, Trojan sẽ hoạt động ngầm trong hệ thống và thực hiện các nhiệm vụ mà hacker đã lập trình sẵn như thu thập thông tin nhạy cảm, mật khẩu, tài khoản ngân hàng,… Sau khi thực hiện các hành vi xâm nhập, Trojan có thể ẩn mình trong các tệp tin hệ thống khiến việc gỡ bỏ trở nên khó khăn.
Hacker sử dụng Trojan để làm gì?
Trojan cực kỳ nguy hiểm vì có thể thực hiện nhiều hành vi xâm nhập, đánh cắp dữ liệu và kiểm soát hệ thống mà người dùng không hề hay biết. Một số hành vi mà tin tặc có thể thực hiện thông qua Trojan bao gồm:
Đánh cắp thông tin
Một trong những mục đích phổ biến nhất của Trojan là thu thập dữ liệu cá nhân và tài chính của người dùng. Khi Trojan được cài đặt trên máy tính hoặc thiết bị di động, nó có thể âm thầm theo dõi hoạt động của người dùng, ghi lại các thông tin quan trọng như:
- Tên đăng nhập và mật khẩu trên các trang web
- Số thẻ tín dụng, tài khoản ngân hàng khi thực hiện giao dịch trực tuyến
- Dữ liệu cá nhân như số chứng minh nhân dân, số điện thoại, địa chỉ
Kiểm soát máy tính từ xa (Backdoor Trojan)
Backdoor Trojan là một trong những loại nguy hiểm nhất vì nó mở cửa hậu (backdoor) trên thiết bị của nạn nhân, cho phép tin tặc truy cập và điều khiển từ xa mà không cần sự cho phép của chủ sở hữu.
Trojan kiểu này thường được sử dụng để xâm nhập vào các doanh nghiệp hoặc tổ chức lớn nhằm đánh cắp thông tin mật, phá hoại hệ thống hoặc tạo điều kiện cho các cuộc tấn công mạng quy mô lớn.
Tấn công mạng và phát tán phần mềm độc hại
Một số Trojan không chỉ gây hại cho một máy tính cá nhân mà còn được thiết kế để lây lan phần mềm độc hại trên diện rộng hoặc tham gia vào các cuộc tấn công mạng. Một trong những cách phổ biến là biến máy tính của nạn nhân thành một phần của botnet – một mạng lưới máy tính bị kiểm soát từ xa, thường được sử dụng để thực hiện các cuộc tấn công DDoS.
Xem thêm: Tấn Công DDoS Là Gì? Các Kiểu Tấn Công DDoS Thường Gặp
Chiếm đoạt tài nguyên hệ thống (Mining Trojan)
Một mục đích ngày càng phổ biến của Trojan là khai thác tiền điện tử (cryptocurrency mining). Trojan có thể lợi dụng tài nguyên máy tính của nạn nhân, chẳng hạn như CPU và GPU, để khai thác các đồng tiền điện tử như Bitcoin, Ethereum mà không cần sự đồng ý của chủ sở hữu thiết bị.
Mã hóa dữ liệu và tống tiền
Một số Trojan có chức năng cài đặt ransomware – một loại phần mềm độc hại mã hóa toàn bộ dữ liệu trên máy tính và yêu cầu nạn nhân phải trả tiền chuộc để lấy lại quyền truy cập. Nếu nạn nhân không trả tiền trong thời gian quy định, dữ liệu có thể bị xóa vĩnh viễn.
Các cuộc tấn công ransomware ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt nhắm vào các doanh nghiệp, tổ chức y tế và cơ quan chính phủ, gây thiệt hại hàng tỷ USD mỗi năm.
Phá hoại hoặc thao túng các cuộc bầu cử và hệ thống chính trị
Trojan cũng có thể được sử dụng để can thiệp vào các cuộc bầu cử hoặc thao túng thông tin chính trị. Tin tặc có thể tấn công vào các hệ thống bầu cử, thay đổi kết quả bầu cử hoặc phát tán thông tin sai lệch nhằm gây ảnh hưởng đến quyết định của người dân.
Các loại Trojan phổ biến hiện nay
Trojan có rất nhiều biến thể và mỗi loại đều có mục đích và phương thức hoạt động khác nhau. Một số loại Trojan phổ biến bao gồm:
Trojan Backdoor
Trojan Backdoor là một loại phần mềm độc hại nguy hiểm, được thiết kế để tạo ra một “cửa hậu” bí mật trên máy tính của người dùng. “Cửa hậu” này cho phép tin tặc truy cập và điều khiển máy tính từ xa bất cứ lúc nào mà không cần mật khẩu hay sự cho phép của người dùng.
Tìm hiểu thêm: Backdoor Là Gì? Cách Phòng Ngừa Tấn Công Bằng Backdoor
Trojan Downloader
Trojan Downloader là một loại Trojan có khả năng tải và cài đặt các phần mềm độc hại khác vào hệ thống của nạn nhân. Khác với các loại Trojan khác, Trojan Downloader không phải lúc nào cũng thực hiện hành vi độc hại ngay khi được cài đặt. Thay vào đó, nó đóng vai trò là công cụ trung gian, giúp tải thêm các phần mềm độc hại khác từ internet vào máy tính của nạn nhân.
Trojan Banker
Trojan Banker là một loại Trojan được thiết kế đặc biệt để lấy cắp thông tin ngân hàng và tài chính của nạn nhân. Khi máy tính của người dùng bị nhiễm Trojan Banker, hacker có thể truy cập và đánh cắp thông tin nhạy cảm như số tài khoản ngân hàng, mật khẩu, thẻ tín dụng, và thông tin giao dịch, từ đó gây ra thiệt hại tài chính lớn cho nạn nhân.
Trojan Rootkit
Trojan Rootkit là sự kết hợp giữa khả năng ngụy trang và xâm nhập của Trojan với khả năng ẩn mình và duy trì truy cập của Rootkit. Loại Trojan này được thiết kế để che giấu sự hiện diện của các phần mềm độc hại khác trong hệ thống máy tính của nạn nhân. Cụ thể, chúng có khả năng vô hiệu hóa các công cụ bảo mật khiến việc phát hiện trở nên khó khăn.
Trojan Fake Antivirus
Trojan Fake Antivirus là một loại phần mềm độc hại thuộc nhóm Trojan, có mục tiêu là lừa đảo người dùng bằng cách giả mạo thành một phần mềm diệt virus hợp pháp. Những phần mềm này thường xuất hiện dưới dạng cảnh báo hoặc thông báo bảo mật giả mạo, khuyến khích người dùng tải xuống và cài đặt các phần mềm giả mạo này.
Sau khi được cài đặt, Trojan Fake Antivirus có thể lừa người dùng để họ mua phiên bản đầy đủ của phần mềm (thường là một phần mềm giả mạo) hoặc lây nhiễm máy tính của họ với các phần mềm độc hại khác.
Trojan-IM (Instant Messaging)
Trojan-IM là một loại phần mềm độc hại Trojan được thiết kế đặc biệt để tấn công và lợi dụng các ứng dụng nhắn tin tức thời (Instant Messaging) phổ biến như Skype, Facebook Messenger, Yahoo Messenger, và nhiều ứng dụng khác.
Các phần mềm này thường lây nhiễm máy tính của nạn nhân thông qua các liên kết độc hại, tệp đính kèm hoặc tin nhắn giả mạo từ bạn bè hoặc người quen. Khi được cài đặt vào hệ thống, Trojan-IM có thể đánh cắp thông tin cá nhân, lây lan qua danh bạ người dùng hoặc cài đặt phần mềm độc hại khác.
Trojan DDoS
Trojan DDoS được thiết kế đặc biệt để tấn công từ chối dịch vụ phân tán (DDoS) vào các máy chủ, trang web hoặc dịch vụ trực tuyến. Khi một hệ thống bị nhiễm Trojan DDoS, nó sẽ thực hiện các cuộc tấn công DDoS từ chính máy tính của nạn nhân. Những cuộc tấn công DDoS này có thể gây tê liệt các dịch vụ trực tuyến, ngừng hoạt động các trang web hoặc gây hư hỏng cho các hệ thống mạng.
Cách nhận biết máy tính bị nhiễm Trojan
Trojan là một loại phần mềm độc hại có thể lây nhiễm vào máy tính mà không gây ra sự chú ý ngay lập tức. Tuy nhiên, nếu bạn để ý một số dấu hiệu sau, bạn có thể nhận ra máy tính của mình đã bị nhiễm Trojan:
- Máy tính chạy chậm bất thường, khởi động lâu hơn bình thường.
- Các chương trình phản hồi chậm chạp hoặc bị treo.
- Xuất hiện các thông báo lỗi không rõ nguyên nhân.
- Máy tính tự động tắt hoặc khởi động lại không rõ lý do.
- Xuất hiện các biểu tượng lạ trên màn hình desktop.
- Các cửa sổ hoặc chương trình tự động mở mà bạn không khởi động.
- Máy tính tự động kết nối internet hoặc thực hiện các tác vụ mà bạn không kiểm soát.
- Các file hoặc thư mục bị thay đổi, xóa hoặc di chuyển một cách bí ẩn.
- Xuất hiện các trang web lạ khi duyệt internet.
- Xuất hiện các phần mềm lạ hoặc không mong muốn được cài đặt tự động.
- Phần mềm diệt virus hoặc tường lửa bị tắt hoặc không hoạt động.
Cách phòng ngừa máy tính nhiễm Trojan hiệu quả
Đến đây, bạn đã hiểu được những nguy hiểm do Trojan gây ra và những dấu hiệu cho thấy thiết bị đã bị nhiễm Trojan. Vậy có những biện pháp nào để bảo vệ thiết bị của bạn khỏi sự xâm nhập của Trojan hay không?
Cài đặt và cập nhật phần mềm diệt virus
Cài đặt phần mềm diệt virus đáng tin cậy là một trong những biện pháp phòng ngừa quan trọng nhất để bảo vệ máy tính khỏi Trojan và các phần mềm độc hại khác. Các phần mềm diệt virus như Bitdefender, Kaspersky, Norton, hoặc Windows Defender sẽ giúp quét và phát hiện Trojan kịp thời. Việc cập nhật cũng giúp chương trình bảo mật nhận diện các mẫu Trojan mới và loại bỏ chúng trước khi chúng kịp gây hại.
Tải phần mềm từ các trang web chính thức
Các trang web không rõ nguồn gốc hoặc không an toàn có thể chứa các phần mềm độc hại, bao gồm Trojan. Hãy chỉ tải phần mềm từ các trang web chính thức hoặc các cửa hàng ứng dụng đáng tin cậy như Microsoft Store, Google Play, hoặc Apple App Store.
Cẩn trọng với email và tệp đính kèm
Trojan thường được phát tán qua email, tin nhắn, hoặc các liên kết lạ. Nếu bạn nhận được email từ người không quen biết hoặc tin nhắn có liên kết hoặc tệp đính kèm đáng ngờ, tuyệt đối không mở chúng. Trước khi mở bất kỳ liên kết hoặc tệp đính kèm nào, hãy kiểm tra xem người gửi có đáng tin cậy không.
Sử dụng tường lửa (Firewall)
Tường lửa giúp giám sát và kiểm soát lưu lượng mạng, chặn các kết nối không xác định từ bên ngoài vào hệ thống của bạn. Việc sử dụng tường lửa là cách để ngăn chặn Trojan lây lan hoặc gửi dữ liệu ra ngoài máy tính của bạn. Hãy đảm bảo rằng tường lửa trên máy tính của bạn được cập nhật và vẫn hoạt động bình thường.
Có thể bạn quan tâm: Tường Lửa Là Gì? Công Dụng, Phân Loại Và Cách Bật Trên Windows
Thay đổi mật khẩu các tài khoản định kỳ
Hãy thay đổi mật khẩu định kỳ cho các tài khoản quan trọng như tài khoản email, ngân hàng trực tuyến, và các tài khoản mạng xã hội để giảm nguy cơ bị tấn công. Bên cạnh đó, bật xác thực hai yếu tố (2FA) cũng giúp tăng thêm lớp bảo mật cho các tài khoản của bạn.
Tổng kết
Trojan là một loại phần mềm độc hại vô cùng nguy hiểm có thể gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng cho hệ thống máy tính và dữ liệu cá nhân của bạn. Việc nhận diện sớm và hiểu rõ cách thức hoạt động của Trojan sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ máy tính của mình.
Hy vọng bài viết trên của Miko Tech đã giúp bạn hiểu được Trojan là gì và cách phòng ngừa khả năng bị tấn công bởi Trojan. Nếu bài viết hữu ích, đừng quên lưu lại và chia sẻ cho nhiều người cùng biết nhé!
Ý Nhi tốt nghiệp Đại học Kinh tế TP.HCM và có hơn 2 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực sáng tạo nội dung. Trong quá trình làm việc, Ý Nhi có kinh nghiệm sáng tạo nội dung trong nhiều lĩnh vực như công nghệ, thể thao điện tử, marketing, SEO,…
